Thanh Xuân Ford

Chiếc ô tô con (còn gọi là xe hơi) đầu tiên nhập vào Sài Gòn năm 1907. Cho đến nay cũng không ai biết xe đó hiệu gì và động cơ hơi nước hay chạy xăng.

Người mua chiếc đầu tiên là một người Pháp và chiếc thứ hai thuộc về một người Việt Nam có tên là Châu Văn Tú (tên Pháp là Pierre Tú) hay Thầy Năm Tú. Ông quê Mỹ Tho (nay là Tiền Giang) là người đầu tiên lập gánh hát cải lương mang tên "Ban hát Thầy Năm Tú - Mỹ Tho" một thời nổi tiếng khắp Nam Kỳ.

Đại lý xe Ford đầu tiên ở Hà Nội Nay là phố Đặng Thái Thân

Ở Hà Nội, chiếc ô tô đầu tiên xuất hiện vào năm 1901, chủ nhân của chiếc xe chạy bằng động cơ hơi nước này là linh mục người Pháp tên là Puginier. Năm 1906, Công ty Xăng dầu Asiatic Petrolium mở cửa hàng bán lẻ đầu tiên ở Phúc Tân (gần cầu Long Biên), sự kiện này mở ra cơ hội cho xe ô tô nhập vào Hà Nội. Cũng năm này, chủ cơ sở sản xuất xe tay Omnium người Pháp có hai chiếc Prima 4, ông này dùng 2 năm sau đó bán lại. Sau năm 1913 khi có người Hà Nội đầu tiên mua xe hơi, số xe con, xe tải, xe chở khách ở Bắc Kỳ nói chung và Hà Nội nói riêng có xu hướng tăng lại cộng thêm xe của quân đội Pháp, nên đi lại qua cầu Long Biên khó khăn hơn, vì thế năm 1924, Thống sứ Bắc Kỳ cho phép mở rộng cây cầu này. Đường dành cho xe đạp, người đi bộ, xe tay... hai bên được mở rộng mỗi bên thêm 1, 5m và cứ hai nhịp cầu người ta cho làm thêm đoạn tránh để khi ô tô chạy qua, các phương tiện thô sơ tạm dừng tại đó. Việc mở rộng hoàn thành vào năm 1925. Theo thống kê của Tạp chí Nature xuất bản năm 1928, trong năm 1925 có 1.184 lượt xe tay, 141 xe ba gác, 344 xe đạp, 249 ô tô trong đó có 166 xe con, 79 xe buýt và 4 xe tải chạy qua cầu. Cũng theo Nature, năm 1926, Nam Kỳ có 5.678 ô tô các loại, Bắc Kỳ có 2.866 xe và Trung Kỳ có 966 xe. Theo tài liệu của cụ Nguyễn Văn Uẩn, tác giả của bộ sách 3 tập "Hà Nội nửa đầu thế kỷ XX", Hà Nội lúc đó có khoảng gần 30 chiếc xe con thuộc sở hữu của người Pháp và người Việt. Con số đó cũng khá trùng hợp với số liệu mà Báo Phụ nữ tân văn số 207 ra ngày 6-7-1933 công bố. Năm 1927, trên các báo tiếng Pháp xuất bản ở Hà Nội xuất hiện các trang quảng cáo ô tô con, ví dụ như Hãng Citroen bán xe trả góp trong 12 tháng, Peugeot bán mẫu xe 12-SX 4 số 5 chỗ ngồi.

Năm 1920, giá 1 chiếc xe con khoảng 33 triệu franc (tương đương với 8.000 đồng bạc Đông Dương và giá 1 tạ gạo lúc này khoảng 6 đồng). Sở dĩ giá xe cao ngất ngưởng do chính quyền chỉ cho nhập xe sản xuất ở Pháp và không cho nhập xe của Đức, Italia hay Mỹ nên các hãng xe Pháp tung hoành ép giá người mua. Sang năm 1921, cho dù xe của Mỹ, Italia, Anh chịu thuế nhập tới 50% nhưng để cạnh tranh đã bán rẻ hơn, buộc các hãng ô tô của Pháp phải giảm nên giá chỉ còn 13 triệu Franc. Ở phố Phan Chu Trinh hiện nay (Nhà máy Ô tô Ngô Gia Tự cũ) những năm 1930 có garage Aviat et Compagnie, công ty này làm đại lý bán xe của Hãng Ford, Citroen và Hãng xe máy Solex. Giá xe cao, lại phải đóng thuế đường trong khi thu nhập của dân nội thành vẫn thấp là nguyên nhân khiến số lượng ô tô con tăng chậm. Ví dụ năm 1921, Hà Nội có 4.721 cửa hàng buôn bán trong đó 3/4 đóng thuế dưới mức tối thiểu (10 đồng bạc Đông Dương), chỉ có 2 cửa hàng đóng thuế 300 đồng/tháng, cho đến năm 1941, số cửa hàng vẫn tương tự, tuy nhiên 10% trong số đó đóng thuế chiếm tới 50%. Do vậy chỉ có tầng lớp giàu có mới mua ô tô. Cụ Hồ Đắc Di du học ở Pháp từ năm 1918 và về nước năm 1932, sau một thời gian ở Huế rồi Quy Nhơn, cụ ra Bệnh viện Phủ Doãn và là 1 trong 3 bác sỹ duy nhất (trong đó có 2 người Pháp) ở Đông Dương thời điểm đó, do lương rất cao nên năm 1932, cụ đã mua chiếc Peugeot. Chiếc xe này vẫn còn hiện thuộc sở hữu của người chơi xe cổ Hà Nội. Bên sườn xe còn nguyên dòng chữ: Dr Ho Dac Di. Người Hà Nội đầu tiên chơi ô tô thể thao là ông Nguyễn Đình Dương (ở 38 Lê Thái Tổ). Ông Dương là con trai cụ Hàn Liên, người Hà Nội đầu tiên chơi đồ cổ và cũng là người buôn đồ cổ nổi tiếng Hà Nội.

Người được giới đồ cổ lưu truyền câu chuyện đã mua lại cả ngai thờ của họa sỹ chuyên vẽ ngựa nổi tiếng Trung Quốc, Từ Bi Hồng. Ông Dương mua chiếc xe thể thao hiệu Renault vào năm 1943. Ông Trịnh Đức Kính, chủ Công ty Thủy tinh Thanh Đức nổi tiếng toàn cõi Đông Dương và các sản phẩm thủy tinh Thanh Đức không chỉ xuất sang Lào, Campuchia mà còn xuất sang cả Maroc, Angieri có chiếc Citroen. Em vợ ông, chủ Hãng cơ khí Minh Nam ở phố Khâm Thiên chơi 2 xe, một hiệu Citroen và một hiệu Peugeot. Nhà Hoa Tường ở phố Khâm Thiên cũng chơi xe Ford Acbas mui trần. Ông Trịnh Văn Căn, chủ Hãng dệt Cự Doanh nổi tiếng có chiếc Peugeot. Nhà chuyên cho thuê xe đám cưới Tự Vân ở phố Hàng Bông có chiếc xe Ford mui trần. Cụ Hiền Nhân, Chủ nhiệm Báo Tia Sáng cũng có một chiếc Renault 4 ngựa. Ở phố Hàng Trống có nhà chuyên xuất khẩu tơ lụa sang Pháp mua chiếc Ford sang trọng, đi được 2 năm ông bán lại cho một người thân của Hoàng gia Lào vào năm 1948.

Năm 1944, chiến tranh thế giới lần thứ II lan rộng, xăng dầu trở nên khan hiếm, hai nhà sản xuất chuyên cung cấp xăng dầu cho Việt Nam là Shell và Conony giảm sản lượng nên các nhà nhập khẩu không nhập được hàng, vì thế hầu hết xe con phải đắp chiếu, còn xe tải thì cải tiến máy để chuyển sang chạy bằng than củi. Tình trạng này kéo dài cho đến năm 1945. Trong thời gian 9 năm kháng chiến chống Pháp, Hà Nội 4 cây xăng: Phố Khâm Thiên, Bát Sứ, Trần Quang Khải, Hai Bà Trưng. Hà Nội có một trường dạy lái ô tô ở phố Trần Quốc Toản gọi là "Hà Nội ô tô", trường có 2 chiếc xe Jeep dạy cho học sinh. Thời gian này, Hà Nội có 2 garage là Simca (cuối phố Hai Bà Trung hiện nay) và Crytal ở chỗ nhà máy nước đá hiện nay. Vì tầng 1 ở phố buôn bán sầm uất như: Hàng Đường, Hàng Đào, Hàng Gai, Hàng Bông... dùng làm cửa hàng nên nhà có xe ô tô ở các phố này, tối tối phải đánh xe xuống gửi trước cửa Hỏa Lò. Tháng 3-1954, Báo "Thực Nghiệp" có trụ sở ở phố Hàng Trống mua chiếc Peugeot, chiếc xe có biển số IK 171. Theo Nhà báo Hoàng Giáp, cựu phóng viên của tờ Thời Mới (trước 1954) có lẽ đây là chiếc xe cuối cùng đăng ký bởi lúc đó cứ điểm Điện Biên Phủ đang bị bộ đội ta bao vây, lại thêm các nhà buôn Pháp ở Hà Nội bán hay sang nhượng cơ sở kinh doanh nên không ai nghĩ đến việc mua sắm tài sản, nhất là tài sản có giá trị lớn. Như vậy tính đến năm 1954, Hà Nội chỉ có khoảng 171 ô tô con.

Vì sao một thành phố như Hà Nội chỉ có từng ấy chiếc xe và số lượng còn ít hơn những năm 1930, năm mà cả Bắc Kỳ có tới 5.500 xe thì riêng Hà Nội gần 200 xe con? Câu trả lời là sau đận đắp chiếu vì không nhiên liệu năm 1944, 1945 thì cuối năm 1946, Pháp tái chiếm Hà Nội khiến dân đi tản cư khá nhiều và đến năm 1948 mới lục đục kéo về. Sản xuất cũng như thương mại trì trệ vì sức mua hạn chế và phần lớn người có tiền tính chuyện mua vàng cất giấu còn người thừa thãi tiền bạc cũng không ai tính chuyện mua ô tô. Vì thế nên số lượng chỉ có vậy.

Ngày nay ô tô là phương tiện chiếm đại đa số ở Hà Nội cũng như là phương tiện chính để di chuyển. Không khó để bắt gặp trên đường phố hàng dãy ô tô kín đường..

Các đại lý ngày nay có quy mô rộng hơn và hiện đại hơn rất nhiều.

Đại lý xe Ford tại Hà Nội ngày nay.

Tiếp tục....